[Postoperative delirium in the elderly].

Postoperative delirium (POD) is a disorder of attention and consciousness accompanied by cognitive impairment as a direct consequence of a medical condition, the action (or discontinuation) of a drug, toxin, psychoactive substance or the simultaneous action of several factors. To describe the current state of knowledge on delirium, the Medline PubMed database was searched for full-text articles from the years 2000-2025 using the keywords: "postoperative delirium," "prediction" and "elderly." Fifty-six articles were selected for the final analysis. Risk factors for POD are: older age, sensory impairment, alcohol consumption, pre-existing disorders (cognitive, psychomotor activity, sleep-wake rhythm, emotional) and depression. The risk of developing POD can be assessed using questionnaires. Conditions associated with an elevated risk of developing POD include hypertension, history of myocardial infarction and other cardiovascular diseases, anaemia, diabetes, renal failure, urinary incontinence and other micturition disorders. The development of perioperative risk assessment questionnaires (American Society of Anesthesiologists Physical Status Classification System, Charlson Comorbidity Score) is based on the presence of comorbidities. In addition to conventional analysis, machine learning and artificial intelligence has emerged as a novel approach to POD risk factors analysis. Markers of delirium are: inflammatory markers (interleukin 6, neutrophil to limphocyte ratio [NLR] ≥3.5, platelet to lymphocyte ratio [PLR] >139, high CRP concentration), markers of brain tissue damage (D-ribose, plasminogen activator inhibitor-1, tau protein, S100A12 protein, uric acid), markers of blood-brain barrier damage (urinary albumin, fasting glucose), and many others. The risk of POD can be estimated by ultrasound or computed tomography scan (the cross-sectional diameter of the quadriceps or lumbar muscle) and by electroencephalography. Trigger factors may include major surgery, hypotonia, intraoperative blood transfusion, and the need for intra-aortic counterpulsation. There is no procedure to determine the certain development of delirium. The search for better methods should continue. Recognising the risk of delirium allows earlier preventive measures to be taken and its consequences to be reduced. Med Pr Work Health Saf. 2025;76(3). Majaczenie pooperacyjne (postoperative delirium – POD) to zaburzenia uwagi i świadomości z towarzyszącymi im zaburzeniami funkcji poznawczych będące bezpośrednim następstwem stanu chorobowego, działania (lub odstawienia) leku, toksyny, substancji psychoaktywnej lub równoczesnego wpływu kilku czynników. W celu opisania aktualnego stanu wiedzy na temat majaczenia wyszukano w bazie Medline PubMed anglojęzyczne artykuły pełnotekstowe z lat 2000–2025 za pomocą słów kluczowych: postoperative delirium, prediction oraz elderly. Do ostatecznej analizy wybrano 56 artykułów. Czynnikami ryzyka wystąpienia POD są: starszy wiek, upośledzenie zmysłów, spożywanie alkoholu, występujące wcześniej zaburzenia (poznawcze, aktywności psychoruchowej, rytmu snu i czuwania, emocjonalne) oraz depresja, a także przyjmowanie leków stosowanych w tych zaburzeniach i chorobach. Ryzyko rozwoju POD można ocenić za pomocą kwestionariuszy. Wśród schorzeń, które są związane z ryzykiem rozwoju POD, wymienia się m.in. nadciśnienie tętnicze, przebyty zawał mięśnia sercowego i inne choroby układu krążenia, niedokrwistość, cukrzycę, niewydolność nerek, nietrzymanie moczu i inne zaburzenia mikcji. Choroby współistniejące są podstawą konstruowania kwestionariuszy oceniających ryzyko okołooperacyjne (American Society of Anesthesiologists Physical Status Classification System, Charlson Comorbidity Score). Oprócz klasycznej analizy czynników ryzyka POD obecnie bada się je z użyciem metod uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. Markerami majaczenia mogą być: markery stanu zapalnego, takie jak interleukina 6, stosunek neutrofili do limfocytów (neutrophil to limphocyte ratio – NLR) ≥3,5, stosunek krwinek płytkowych do limfocytów (platelet to lymphocyte ratio – PLR) >139, wysokie stężenie CRP, a także markery uszkodzenia tkanki mózgowej (D-ryboza, inhibitor 1 aktywatora plazminogenu, białko tau, białko S100A12, kwas moczowy), markery uszkodzenia bariery krew–mózg (albumina w moczu, glukoza na czczo) i wiele innych. Ryzyko wystąpienia POD można oszacować w ultrasonografii lub tomografii komputerowej (średnica przekroju mięśnia czworogłowego lub lędźwiowego), a także w elektroencefalografii – zarówno przedoperacyjnie, jak i śródoperacyjnie. Czynnikami wywołującymi POD mogą być ciężkie zabiegi operacyjne, hipotonia, śródoperacyjne przetoczenie krwi, konieczność użycia kontrapulsacji wewnątrzaortalnej. Nie ma postępowania pozwalającego stwierdzić pewny rozwój majaczenia. Należy kontynuować poszukiwanie lepszych metod. Rozpoznanie zbliżającego się majaczenia pozwala na wcześniejsze zastosowanie środków zapobiegawczych i zmniejszenie jego następstw. Med Pr Work Health Saf. 2025;76(3).